İngiliscə lokal dildə danışmaq

(Ağır mövzunun birinci yazısı)

Azərbaycan prezidentinin Qərbdən üz döndərdiyini açıq bəyan elədiyi sonuncu çıxışından görünür ki, ölkə başçıları görüşlərində eyni anlayışları fərqli anlayırlar.

“Bir çox hallarda Avropanın aparıcı ölkələrinin liderləri ilə görüşlər əsnasında mən əlbəttə ki, bütün bu iradları deyirəm, deyirlər ki, fikir verməyin, onlar o fikrə layiq deyillər.” (İlham Əliyev Avropa Şurasının qətnamələrini, Qərb mətbuatındakı tənqidi yazıları nəzərdə tutur.)

Anlayış fərqi nədədir? Qərb ölkəsinin başçısına görünən odur ki, burda fəlakətli bir şey yoxdur: medianın, beynəlxalq insan haqları qurumunun işi tənqid eləməkdir. Yəni burda nə var ki? Azərbaycan prezidentinin çıxışından görünən isə odur ki, bu tənqidlər düşmənçilikdir, islamofobiyadır, paxıllıqdır.

İndi gəl Qərbliyə başa sal ki, “güllə yarası gedər, söz yarası getməz”. Desə ki, söz yarası nədir – gəl başa sal görüm necə başa salırsan?

Bu heç. Qərb dövlətləri başçılarının tövrünü çox üzdən tərcümə elədim. Bəlkə bir az da yaxşı adam dilinə çevirək?

Məsəl üçün belə:

– Avropanın aparıcı ölkələrinin liderlərini Azərbaycanda demokratiya düşündürmür.

– Qərbin insan hüquqları və demokratiya institutları ilə Qərb hökumətlərinin hədəfləri başqadır.

– azad mediaya, insan haqları qurumlarına Qərb siyasətçisi də nifrət eləyir, ancaq yola verməkədn başqa çarəsi yoxdur.

– yazıq Qərb dövlət başçısının mediaya təpinmək, Avropa Şurasında oturan deputata diqtə eləmək lüksü yoxdu;

– siyasətçinin işi vəziyyətdən faydalanmaqdır. Bəlkə o həmin qurumlardan faydalanmağı da düşünür?

Bu çevirmə çoxlarına ziddiyyətli görsənə bilər. Türkmənistansayağı dövlət, hökumət, toplum bir monolit anlayış kimi qavranan yerlərdə əlbəttə, bu, ziddiyyətdir. Qərb ölkələrindəki kimi çoxlu maraqların uzlaşdığı, toqquşduğu, nizamlandığı yerlərdə isə burda qəribə heç nə yoxdur.

Azərbaycan jurnalistləri, QHT fəalları istər hakimiyyətə yarınmaq məqsədilə onun çıxışını tirajlamaqdansa, istər hökuməti vurmaq fürsəti kimi faydalanmaqdansa özləri üçün nəticələr çıxarsalar yaxşıdır. Məsəl üçün belə:

– Qərb siyasətçisi olmaq avtomatik demokrat olmaq deyil. Demokratiya siyasətçini məhdudlaşdırmağa yönəlmiş sistemdir və toplumun təzyiqi, quruluşun gərəyi Qərb siyasətçisi demokratik prinsiplərə əməl eləməyə borcludur. Onlar əslində fəaliyyətlərində azad deyillər. Çox vaxt belə azadlığı öz toplumlarının gözündən uzaqda əldə eləyirlər. Tutalım, bir ölkə ilə xəlvəti sövdələşəmələrdə, bir xarici səfərdə, bir ölkədən öz çevrəsi üçün yağlı kontrakt qoparanda. Onlar müsəlmanın, yəhudinin, masonun yox, avtoritar liderin paxıllığını çəkə bilərlər. Çünki çoxunu beş-üç ildən sonra yaxşı bir pensiyadan, bir kiçik təhlil qrupunun rəhbərliyindən başqa heç nə gözləmir;

– Qərbin insan haqları və demokratiya institutları tənqidlərində səmimi ola bilərlər, ancaq Qərbin dövlət başçılarının onlardan merkantil məqsədlərlə faydalanmadıqlarına da təminat yoxdur. Bununla belə, bu bir oyun qaydasıdır. Dava qaydası deyil.

– bunu bəhanə gətirib insan haqları qurumlarına qarşı savaş açmaq olmaz. Qərb siyasətçisinə bundan faydalanmaq imkanı vermək onların yox, bizim problemdir.

Hələliksə deyilənləri yekunlaşdıraq. Hakimiyyətdə və onun yaxın çevrəsində:

– Qərb dəyərlərini obyektiv anlayacaq, anladacaq birisi yoxdur;

– sivil dünyanın indiki düzəninə uymağın indiki komanda üçün çətinliyini anladan yoxdur;

– uymaqdan, islahatdan başqa bir yolun rəhmətlik Yuqoslaviyada, Liviyada, İraqda yaxşı sınaqdan çıxmadığını deyən bir müşavir yoxdur, baş şəxsi karyeraya, marağa, kefə qarışıb;

– çağdaş xəbər mediası mütəxəssisi yoxdur;

– aparatda islahatların gərəkliyini əsaslandıracaq iqtisadçı yoxdur, öz sahələrinin kiti kimi ad çıxarıb parlamentdə əyləşən iqtisadçıların hər üçü isə dünya iqtisadiyyatının əlifbasından xəbərsizdir.

Bu günlük bu qədər.

Vaxtım olsa növbəti yazıların mövzuları:

Səfirliklərə şikayətlənən müxalifət nə işə yarayır?

İqtisadi islahat olmadan normal xəbər mediası qurmaq mümkündürmü?

Amerikanın surroqat mediası nədən əsl xəbər mediasını əvəz eləyə bilməz?

Sivil toplumun korlanmasının əsas mənbəyi olan hökumət fondlarının və xarici qrantların alternativi nədir?